Hoe vind je een goede (relatie)therapeut?
(Je kunt dit artikel ook als podcast beluisteren)
Daar zat ik dan. In de wachtruimte van de relatietherapeut. Trillend van spanning. Ik probeerde een krant te lezen, maar geen enkel woord drong tot me door. Mijn partner zat tegenover me, net zo gespannen. Wat zeg je tegen elkaar in zo’n moment? De geur van de kaars, de hoek van de papieren afvaldoos; ik zie het nog steeds voor me. Dit was niet wat ik verwachtte toen ik als therapeut ooit begon, en nu zat ik zelf in die ongemakkelijke situatie. Ik voelde me zo kwetsbaar. Toen dacht ik aan mijn cliënten: hebben zij dit ook. Die ervaring gaf me nog meer bewondering voor hen. Therapie is spannend, confronterend, en kwetsbaar. Het maakte me bewust van hoe belangrijk het is om de juiste therapeut te vinden. Maar hoe doe je dat? Hier zijn de lessen die ik leerde over het vinden van een goede relatietherapeut.
1. Veiligheid en vertrouwen
De eerste les was hoe cruciaal het is om je veilig te voelen bij een therapeut. Uit onderzoek blijkt dat de leeftijd, ervaring of de specifieke therapievorm van een therapeut vaak minder invloed heeft op het succes dan de werkrelatie die je met hen opbouwt. En die werkrelatie begint bij vertrouwen en veiligheid.
Bij onze eerste therapeut voelde ik me vaak niet begrepen. Of zij mij echt veroordeelde, weet ik niet, maar ik voelde me in elk geval vaak gespannen en onzeker. Door mijn eigen spanning en angst kon ik niet goed aanvoelen of ze me echt zag. Achteraf bleef ik veel te lang hangen, waarschijnlijk omdat ik dacht dat het wel aan mij lag. Misschien was zij wel goed, maar ik kon bij haar niet in de rust komen die ik nodig had om open en eerlijk te zijn. Wat ik leerde: als je je niet veilig voelt, zoek dan verder.
Dit kan lastig zijn als je partner zich wel op zijn gemak voelt bij de therapeut, maar als een van jullie zich niet goed voelt, kan er volgens mij geen echte groei ontstaan. Je moet samen kunnen reflecteren en leren, en dat lukt alleen als jullie je beiden veilig voelen in de ruimte.
2. De klik is belangrijker dan ervaring
Als relatietherapeut wilde ik iemand met veel ervaring, deels omdat ik kritisch ben, en ik denk dat veel mensen dat herkennen. Je wilt het beste voor je relatie. Maar wat ik merkte, is dat ervaring niet het belangrijkste is; de klik met de therapeut is dat wel. De therapeut moet iemand zijn bij wie je je op je gemak voelt, die je begrijpt en waar je mee durft te praten over de echt moeilijke dingen.
In mijn eigen crisis merkte ik dat ik vaak buiten mijn ‘window of tolerance’ zat, zoals Dan Siegel dat noemt. Dat is een mentale ruimte waarin je kunt nadenken, reflecteren en veranderen. Buiten die window raak je overspoeld door emoties zoals angst, boosheid of verdriet, en kun je niet meer helder denken. Veel stellen komen gespannen binnen bij de therapeut, al ver buiten hun window, en dan is de klik met de therapeut des te belangrijker. Pas als je je veilig voelt, kun je echt tot verandering komen.
3. Durf te wisselen van therapeut
Een van de moeilijkste stappen is toegeven dat de therapeut niet de juiste is. Ik bleef veel te lang hangen bij de eerste therapeut, deels omdat ik dacht dat ik tekortschoot en dat ik het maar moest volhouden. Maar een goede therapeut kan alleen werken als er een goede werkrelatie is. Als die er niet is, wees dan niet bang om verder te zoeken. Het is geen falen; het is juist moedig om te erkennen dat je iets anders nodig hebt.
Therapie vraagt om kwetsbaarheid, en die kwetsbaarheid kan alleen ontstaan als je voelt dat je op de juiste plek zit. Blijf niet hangen bij een therapeut die je niet het gevoel geeft dat je echt gezien wordt. Het is een zoektocht, maar de juiste therapeut vinden kan het verschil maken tussen vast blijven zitten of de weg naar herstel vinden.
4. Een goede therapeut kan confronteren vanuit begrip
Naast veiligheid is ook de confrontatie belangrijk. Een goede therapeut durft je te confronteren met je patronen, maar dat moet altijd vanuit begrip en respect gebeuren. De therapeut moet je schaduwkanten zien en begrijpen – in mijn geval bijvoorbeeld mijn boosheid. Als die delen van jezelf er niet mogen zijn, dan ontstaat er geen veiligheid en blijft verandering uit.
Sue Johnson noemt dit valideren, en mijn collega Sonja Bouwkamp zegt vaak: “We hebben allemaal goede redenen voor slecht gedrag.” Ik wist best dat mijn gedrag soms niet werkte, maar pas toen mijn tweede therapeut kon zien en benoemen waarom ik deed wat ik deed, kon ik ook naar alternatieven kijken. Die erkenning maakte dat ik me kon openen voor verandering.
5. Een goede therapeut heeft oog voor beide partners
Een goede relatietherapeut ziet beide partners en valideert hen beiden. Dat betekent niet dat alles altijd precies evenredig verdeeld moet zijn. Soms kan een therapeut de ene partner beter begrijpen dan de andere, en dat is oké. Maar waar stellen elkaar vaak als schuldige aanwijzen, moet de therapeut dat juist niet doen. Het gaat om het samen ontdekken van patronen zonder te vervallen in een schuldvraag.
De therapeut moet menselijk zijn en mee kunnen leven. Een afstandelijke therapeut die alleen maar professioneel blijft, kan het moeilijk maken om je echt te openen. Juist de menselijkheid en het laten zien van eigen kwetsbaarheid helpt om een veilige ruimte te creëren. Een perfecte, foutloze therapeut zet de lat juist veel te hoog en maakt het moeilijk om je kwetsbaar op te stellen.
6. Reflecteren op eigen onhandigheden
Een goede therapeut kan ook reflecteren op eigen fouten en onhandigheden. Ook therapeuten zijn mensen die soms geraakt worden of onhandige dingen zeggen. Het is belangrijk dat de therapeut daar eerlijk over kan zijn. Als jij als cliënt moet reflecteren, moet de therapeut dat ook kunnen. Anders ontstaat er een ongelijk speelveld dat niet uitnodigt tot openheid en groei.
7. Wees voorzichtig met individuele therapie als het gaat om relatieproblemen
Soms kiezen mensen ervoor om eerst individueel in therapie te gaan. Dit kan zinvol zijn, maar wees voorzichtig met therapeuten die op basis van jouw verhaal een oordeel of diagnose stellen over je partner. Een therapeut die jouw kant van het verhaal hoort, ziet slechts een deel van het geheel. Houd altijd in gedachten dat het jouw perspectief is, en dat je partner er een heel andere ervaring op nahoudt. Vermijd therapeuten die op basis van een eenzijdig verhaal aannames doen over de ander, want dat kan veel schade aanrichten.
